GİRİŞ

Gelişen dünyada büyüyen ekonomilere paralel olarak rüşvet ve yolsuzluk Devleti zafiyete uğratan sosyal bir yaradır. Ülkemizde kayıt dışılık ve yolsuzlukları önlemeye yönelik tedbirler alınmakta ve uygulamaktadır. Yolsuzlukla mücadele ve saydamlığın artırılması için etkin önlemler alınmış, kabul edilmiş ve yasal düzenlemeler yapılmıştır. Yolsuzluğun önlenmesi için son yirmi yılda önemli çalışmalar yapılmış ve yapılmaya devam edilmektedir. 

Bu çalışmalardan en önemlisi 19.04.1990 tarihli ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu ve bu kanunun uygulanma şeklini gösteren yönetmeliktir. OECD, Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletlerin yolsuzluğa karşı aldığı karar ve sözleşmelerin Türkiye tarafından imzalanması ve kanunlarla onaylanması, 25.05.2004 tarihli ve 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kanunu ve Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri Yönetmeliğinin yürürlüğe konulması da bu kapsamda yapılan düzenlemelerdendir. Bu düzenlemeler ile ulaşılmak istenen haksız kazanç ve haksız rekabetin kaldırılmasıdır.

Bu düzenlemelerin öncesinde 80 yıllık dönemde ise, 15.05.1930 tarihli ve 1609 sayılı Bazı Cürümlerden Dolayı Memurlar ve Şerikleri Hakkında Takip ve Muhakeme Usulüne Dair Kanun, 03.11.1947 tarihli ve 4237 sayılı Fevkalade Hallerde Haksız olarak Mal İktibas Edenler Hakkında Kanun, 10.06.1949 tarihli ve 5440 sayılı Memur ve Hizmetlilerden Mal Beyannamesi Alınması Hakkında Kanun, 09.08.1983 tarihli ve 2871 sayılı Kamu Görevlileri ile İlgili Mal Bildirimi Kanunu uygulanmıştır.¹

Ülkemizde devletin ekonomideki payı ve ekonomiyi yönetmesi nedeniyle kamu görevlileri özel menfaatlere konu olabilmektedir. Kamu hizmetinde ve kamu görevinde bulunanların servet beyanına tabi tutulmasıyla, hak ve adalete uygun olmayan haksız mal edinmenin ve dolayısıyla rüşvet ve yolsuzluğun önlenmesi amaçlanmıştır. 3628 sayılı Kanunda servet beyanına tabi tutulanların kapsamı oldukça geniş tutulmuştur. Kapsama alınanların ortak özelliği, kamuya hizmet eden, kamuoyunun itibar etmesi beklenen ve kamuyla yüz yüze gelen kişiler olmalarıdır.

Bu çalışmamızda, mal bildirimi nedir, kimler mal bildiriminde bulunmak zorundadır, mal bildirimi nereye verilir, hangi mallar bildirilir, mal bildirimi ne zaman verilir, ek mal bildirimi, bildirimin yenilenmesi, bildirimler neden gizlidir, gizliliğinin istisnası var mıdır, haksız mal edinene ne ceza verilir, mal bildirimi suçları ve ceza, mal bildirimi formu nasıl doldurulur sorularına cevap oluşturacak açıklamalar yapılmaya çalışılacaktır.

1. MAL BİLDİRİMİ NEDİR?

1.1. Mal Bİldİrİmİ:

Güncel Türkçe sözlükte servet; varlık, zenginlik, mal mülk olarak tanımlanmış, mal bildirimi ise; mülkiyeti altında bulunan taşınır ve taşınmaz malların listelenerek istenen makama sunulması, mal beyanı olarak tarif edilmiştir.

Anayasamızın 71 inci maddesinde; kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmaları ve bu bildirimlerin tekrarlanma sürelerinin kanunla düzenleneceği, yasama ve yürütme organlarında görev alanların bundan istisna edilemeyeceği belirtilmiştir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 14 üncü maddesinde; Devlet memurlarının kendileriyle, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkında, 3628 sayılı Kanunda yazılı hükümler uyarınca, mal bildirimi verecekleri düzenlenmiştir. 19.04.1990 tarihli ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet Ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununda; “Kanunda sayılanların mal bildiriminde bulunmalarını, bildirimlerin yenilenmesini, mal edinmelerin denetimiyle, haksız mal edinme veya gerçeğe aykırı bildirimde bulunma halinde uygulanacak hükümleri, bu Kanunda belirlenen suçlarla bazı suçlardan dolayı kamu görevlileri ve suç ortakları hakkında takip ve muhakeme usulü” düzenlenmiş bulunmaktadır. 3628 sayılı Kanun gereğince verilecek olan mal bildiriminin şeklini, düzenleniş biçimini, sayısını, neleri kapsayacağını, merciine nasıl ulaştırılacağını ve bu Kanunun uygulanmasına ilişkin diğer esas ve usulleri 15.11.1990 tarihli ve 20696 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiştir.²

1.2. Rüşvet

Yaptırılmak istenen bir işte yasa dışı kolaylık ve çabukluk sağlanması için bir kimseye mal veya para olarak sağlanan çıkardır.³

1.3. Yolsuzluk

Kamu gücünün özel çıkar için kullanılmasıdır. Doğrudan doğruya ya da dolaylı yollardan rüşvet ve yasadışı bir menfaat temin eden kişinin yürüttüğü görevlerin veya gerekli davranışların yasalara uygun bir şekilde yerine getirilmesinde sapmalara yol açan rüşvet veya başka her türlü yasadışı menfaatin talep edilmesi, teklif edilmesi, verilmesi ya da kabul edilmesidir.⁴

2. MAL BİLDİRİMİNİN AMACI

Rüşvet ve yolsuzluklarla mücadele cümlesinden olarak; 3628 sayılı Kanunda sayılanların mal bildiriminde bulunmalarını, bildirimlerin yenilenmesini, mal edinmelerin denetimiyle, haksız mal edinme veya gerçeğe aykırı bildirimde bulunma halinde uygulanacak hükümleri, bu Kanunda belirlenen suçlarla bazı suçlardan dolayı kamu görevlileri ve suç ortakları hakkında takip ve muhakeme usulünü düzenlemek olarak mal bildiriminde bulunmanın amacı belirlenmiştir.⁵

3. MAL BİLDİRİMİ VERECEK KİŞİLER VE VERİLECEK MERCİLER

3.1. Kİmler Mal Bİldİrİminde Bulunmak Zorundadır?

Kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişiler⁶ ile kamu hizmetinde bulunan ancak kamu görevlisi sayılmayan bazı kişiler, kendileriyle, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına⁷ ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkında, mal bildiriminde bulunmak zorundadırlar.⁸

Aşağıdaki tabloda gösterilenler mal bildiriminde bulunmak zorunda olan kişilerdir.

3.2. Mal Bİldİrİmlerİ Hangİ Mercİye Verİlİr?

Kamu kurum ve kuruluşlarında görevli personel için özlük işleriyle ilgili sicil ve belge raporlarının bulunduğu makam veya merci, diğerleri için Kanunda yazılı mercilerdir.⁹

Bildirimlerin verileceği mercilere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

3.3. Mal Bİldİrİmİ Verecek Kİşİler ve Verİlecek Mercİler Tablosu

MAL BİLDİRİMİ VERECEK KİŞİLER	MAL BİLDİRİMİNİN VERİLECEĞİ MERCİLER
1- Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde, (Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, yükseköğretim kurulu, üniversiteler, yüksek teknoloji enstitüleri, özel bütçeli idareler, düzenleyici ve denetleyici kurumlar, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idareler ve bunlara bağlı kuruluş veya alt kuruluşlar. )	* Özlük İşleri ile ilgili sicil ve belge raporlarının bulunduğu makam ve merci * Yüksek mahkemelerin daire başkanları ve üyeleri için mahkemenin başkanı * Mal bildirimi verecek son merciler için kendi kuruluşlarının özlük işleriyle ilgili makam veya merci
a) Aylık, ücret ve ödenek almak suretiyle kamu hizmeti gören memurları
b) İşçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri
c) Yönetim ve denetim kurulu üyeleri
2- Kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunlara bağlı müessese, bağlı ortaklık ve işletmelerde,
a) Genel Müdür ve yönetim ve denetim kurulu üyeleri	* İlgili Bakanlık
b) Memur ve hizmetliler	*Atamaya yetkili makam veya merci
3- Özel Kanunlarla veya özel Kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulan ve kamu hizmeti gören kurum ve kuruluşlar ile bunların alt kuruluşlarında veya komisyonlarında,
a) Genel Müdür, yönetim ve denetim kurulu üyeleri	* İlgili Bakanlık
b) Memur ve hizmetliler	*Atamaya yetkili makam veya merci
4- Her türlü seçimle iş başına gelen kamu görevlileri (muhtarlar ve ihtiyar heyeti üyeleri hariç)
a) TBMM üyeleri	* Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı
b) Bakanlar Kurulu üyeleri	* Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı
c) Belediye Başkanları	* İçişleri Bakanlığı
d) Belediye Meclis üyeleri	* Belediye Başkanları
e) İl Genel Meclis üyeleri	* Valiler
5- Siyasi Parti Genel Başkanları	* Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı
6- Vakıfların idare organlarında görev alanlar	* Vakıflar Genel Müdürlüğü
7- Kooperatiflerin veya birliklerin,	* 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa tabi kooperatif veya üst kuruluşun, 4572 sayılı Kooperatif ve Birlikleri Hakkında Kanun hükümlerine göre faaliyet gösteren tarım satış kooperatiflerinin merkezinin bulunduğu ilin Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüklerine
a) Başkanları
b) Yönetim Kurulu üyeleri
c) Genel Müdürleri
8- Yeminli Mali Müşavirler	* Maliye Bakanlığı
9- Noterler	* Adalet Bakanlığı
10- Türk Hava Kurumunda,
a) Genel Yönetim üyeleri	* İçişleri Bakanlığı
b) Merkez Denetleme Kurulu üyeleri	* İçişleri Bakanlığı
c) Genel Merkez Teşkilatında Görev alanlar	* Kurum Genel Başkanlığı
d) Şube Başkanları	* İl Valilikleri
11- Türk Kuşu Genel Müdürlüğünde,
a) Genel Yönetim ve Merkez Denetleme Kurulu üyeleri	* İçişleri Bakanlığı
b) Genel Müdürlük Teşkilatında görev alanlar	* Genel Müdürlük
c) Şube Başkanları	* İl Valilikleri
12- Türkiye Kızılay Derneğinde,
a) Genel Yönetim ve Merkez Denetleme Kurulu üyeleri	* İçişleri Bakanlığı
b) Merkez Kurullarında görev alanlar	* Dernek Genel Başkanlığı
c) Şube Başkanları	* İl Valilikleri
13- Kamu Yararına Sayılan Derneklerde,
a) Yöneticiler	* İçişleri Bakanlığı
b) Denetçiler	* İçişleri Bakanlığı
c) Şube Başkanları	* İl Valilikleri
14- Yazılı Basın Kuruluşlarında,	Bulundukları yerin en büyük mülki amirliği
a) Gazete sahibi gerçek kişiler
b) Yönetim ve Denetim Kurulu üyeleri
c) Sorumlu Müdürler
d) Başyazarları
e) Fıkra Yazarları
15- Özel kanunlarına göre mal bildiriminde bulunmak zorunda olanlar,	Kanunlarında öngörülen makam veya merci
a) Konfederasyon Başkanı ve Yöneticileri
b) Sendika Başkanı ve Yöneticileri
c) Şube Başkanı ve Yöneticileri

4. BEYAN EDİLECEK SERVET UNSURLARI

Kanun kapsamına giren görevlilerin kendilerine, eşlerine ve velayetleri altındaki ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait bulunan taşınmaz malları ile görevliye yapılan aylık net ödemenin, ödeme yapılmayan görevlilerin ise, birinci derece Devlet memurlarına yapılan aylık net ödemenin beş katından fazla tutarındaki her biri için ayrı ayrı olmak üzere, para, hisse senetleri ve tahviller ile altın, mücevher ve diğer taşınır malları, hakları, alacakları ve gelirleriyle bunların kaynakları, borçları ve sebepleri mal bildiriminin konusunu teşkil eder.¹⁰

Kendilerine aylık ödenenler, net aylık tutarının beş katından; aylık ödenmeyenler ise Genel İdare Hizmetleri sınıfında birinci derecenin birinci kademesindeki şube müdürüne ödenen net aylığın beş katından fazla değer ve tutarındaki mal, hak, gelir, alacak ve borçlarındaki değişiklikler mal bildirimine konu teşkil etmektedir.¹¹ Genel İdare Hizmetleri sınıfında birinci derecenin birinci kademesindeki şube müdürüne ödenen her türlü zam ve tazminatlar dâhil net aylık miktarı, aylıklara uygulanan katsayının belirlenmesini müteakip Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilmektedir. 01.01.2010 tarihi itibarıyla bu tutarın 1.994,35 TL. olduğu Maliye Bakanlığınca ilan edilmiştir.¹²

Kanun kapsamına girenler kendilerine, eşlerine ve velayetleri altındaki ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait bulunan, aşağıdaki servet unsurlarını bildirim tarihindeki değerlerini esas almak suretiyle beyan etmek zorundadırlar. 

4.1. Net Aylık:

Kamu görevlisine görevi sebebiyle yapılan maaş, sosyal yardımlar, tazminatlar gibi her türlü mutat ödemenin net tutarıdır.¹³ Kendilerine aylık ödenenler net aylık tutarının beş katını dikkate alacaklardır. Ödeme yapılmayanlar için ise, aylıklara uygulanan katsayının belirlenmesini müteakip, Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen Genel İdare Hizmetleri sınıfında birinci derecenin birinci kademesindeki şube müdürüne ödenen her türlü zam ve tazminatlar dâhil net aylık miktarın beş katı¹⁴ dikkate alınacaktır. 

4.2. Taşınmaz Mallar:

Bina, ev, apartman dairesi, villa, konut, işyeri, büro, dükkân, mağaza, arsa, tarla, bağ, bahçe, arazi, madenler, tapuya kayıtlı irtifak hakları, kat mülkiyeti gibi taşınamayan mülk, gayrimenkul ile üyesi oldukları kooperatifler ve bu kooperatiflere ait hisseleri.

Burada dikkat edilmesi gereken husus, bildirimde bulunacak kişi sadece kendisine, eşine ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait taşınmaz mallarla ilgili bildirim verecek olmasıdır. Velayeti altında olmayan onsekiz yaşını dolduran çocuklarına, ana, baba, kardeş ve diğer yakın akrabasına ait taşınmaz mallarla ilgili bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Taşınmaz mallar değeri ne olursa olsun bildirim konusudur.

4.3. Net Aylık Tutarının Beş Katını Geçen Mal, Hak, Gelİr, Alacak ve Borçları

4.3.1. Para ve para hükmündeki kıymetli kâğıtları:

Nakit para, yurtiçindeki veya yurt dışındaki bankalar ile özel finans kuruluşlarında bulunan para, döviz, banka mevduatı veya menkul değerler.

4.3.2. Hisse senedi ve tahvilleri:

Hisse senedi, Hazine bonosu, Devlet tahvili, eurobond¹⁵, diğer menkul kıymetler ve şirket hissesi.

4.3.3. Altın ve mücevheratı:

Altın ve altınla işlenmiş pırlanta ve gümüşten imal edilen bilezik, bileklik, gerdanlık, broş, alyans, yüzük, kolye, küpe, aksesuar, taç, set, saat, gözlük vb. ile inci, elmas gibi değerli taşlı ziynet ve takı olarak kullanılan süs eşyaları ile çeğrek, yarım, lira ve büyük altın ve işlenmemiş külçe altın.

4.3.4. Her türlü kara, deniz ve hava taşıt araçları:

Otomobil, motosiklet, otobüs, kamyon, minibüs, dolmuş, taksi, kayık, sandal, motor, surat teknesi, yelkenli, yat, gemi, vapur, helikopter, uçak.

4.3.5. Ziraat makineleri:

Traktör, biçer-döver, harman makinesi ve diğer ziraat makineleri.

4.3.6. İnşaat ve iş makineleri:

İnşaat vinci, beton vibratör, perdah, betoniyer, kompaktör, asfalt kesme, harç arabası, tuğla sepeti, kalıp kelepçesi, demir kesme-bükme makinesi, dozer, ekskavatör, greyder, skreyper, yükleyici (loder), silindir, boru döşeyici ve diğer iş makineleri.

4.3.7. Hayvanları:

Küçükbaş (keçi, koyun, tavşan, kürk hayvanı), büyükbaş (sığır, manda, at, eşek, katır,), kümes (tavuk, hindi, kaz, ördek, bıldırcın, deve kuşu), su ürünü hayvanlar (tatlı su ve tuzlu su balıkları), kanatlı hayvanlar (arı, ipek böceği) gibi hayvanların üretilmesi, beslenmesi ve yetiştirmesi.

4.3.8. Koleksiyonu:

Yerli ve yabancı pul, eski madeni para ve eski kâğıt para, hatıra para, jeton, madalya, saat vs.

4.3.9. Ev eşyaları:

Antika eşyalar, kıymetli tablolar, kıymetli cihazlar.

4.3.10. Diğer taşınır malları:

Silah (tabanca, tüfek, bıçak, kılıç), kamara, fotoğraf makinası, telefon, bilgisayar, note-book, karavan vs.

4.3.11. Hakları:

İhtira beratı, patent, alâmetifarika (tescilli marka, ticari marka, amblem) ve telif hakları (kitap, makale, resim, fotoğraf gibi).

4.3.12. Alacakları:

Bir hesap gereğince alınacak olan para, mal ve bu alacağın kaynağı.

4.3.13. Borçları:

Geri verilmek üzere alınan veya ödenecek olan para, mal ve bu borcun sebebi.

4.3.14. Gelirleri:

Aylık ücret dışında gelen para, kira, getiri, nema, faiz gibi gelirleri ve bu gelirlerin kaynakları.

Burada belirtilmesi gereken bir husus, bildirimde bulunacak kişi sadece kendisine, eşine ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait taşınır mal, hak, gelir, alacak ve borçları ile ilgili net aylık tutarının beş katından fazla değer ve tutarındakileri¹⁶ bildirecek olmasıdır. Net aylık tutarının beş katını geçmeyen mal, hak, gelir, alacak ve borçları ile velayeti altında olmayan veya onsekiz yaşını dolduran çocuklarına, ana, baba, kardeş ve diğer yakın akrabası ile boşandığı veya nikâhsız eşine ait taşınır mal, hak, gelir, alacak ve borçları ile ilgili bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Yani, taşınır mal, hak, gelir, alacak ve borçların tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir. Bir diğer husus ise taşınır mallar, mal bildirim tarihindeki değerleri esas alınmak suretiyle beyan olunacağıdır.

Yasa ve yönetmelik, bildirilmesi gerekli olan borç, alacak ve diğer haklar için net aylık gelirinin beş katından fazla değer ve tutarı, kendisine aylık ödenmeyenler için de benzer bir ölçüyü esas almıştır. Bu miktarın üstünde olan her hak ve borcun kendi içindeki toplamlarının bildirilmesi zorunluluğu yasada “…beş katından fazla tutarındaki her biri için ayrı ayrı olmak üzere…”, yönetmelikte ise “…ayrı ayrı toplam değerleri…” şeklinde ifade edildiğinden, ayrı ayrı borçları, net aylığının beş katından az, ancak toplam borcu net aylığının beş katından fazla olan kişinin mal bildirimi formunda bu borcu bildirmesi zorunludur.¹⁷

Bir başka husus ise, malı mülkü olmayan yükümlünün malları olmadığını bildirmesi de mal bildirimi hükmündedir.

5. MAL BİLDİRİMİ NE ZAMAN VERİLİR?

Kamu görevine ilk atanmada, göreve giriş için gerekli belgelerle birlikte göreve başlamadan önce; seçimle gelinen görevlerde seçimin kesinleşmesi tarihini izleyen iki ay içinde, diğer seçim ve atamalar ile yazılı basın kuruluşlarında işe veya görevlerine başlama tarihini izleyen bir ay içinde, mal varlığında önemli bir değişiklik olduğunda bir ay içinde, göreve devam halinde ise, sonu (0) ve (5) ile biten yılların şubat ayı sonuna kadar; görevin sona ermesi halinde, ayrılma tarihini izleyen bir ay içinde, bildirimlerin verilmesi gerekmektedir.¹⁸

5.1. Ek Mal Bİldİrİmİ

3628 sayılı Kanun kapsamında sayılan görevlerde bulunanlar, eşlerinin, velayeti altındaki ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının ve kendilerinin şahsi mal varlıklarında net aylıklarının beş katını aşan önemli bir değişiklik olduğunda, değişikliği izleyen bir ay içinde yeni edindikleri mal, hak, gelir, alacak ve borçlara münhasır olmak üzere ek mal bildirimi vermek zorundadırlar.¹⁹ Ek bildirimle sadece yeni edinilen mal, hak, gelir, alacak ve borçlar bildirilecek, daha önceki genel beyanında yer alanlar bildirilmeyecektir. İki genel beyan arasındaki değişiklikler ek beyanla bildirilir.

5.2. Malvarlığındaki Önemlİ Değİşİklİk

Malvarlığında “önemli bir değişiklik” olduğunda bir ay içinde ek mal bildiriminde bulunulması gerekmektedir. Malvarlığındaki önemli değişiklik, net aylıklarının beş katını aşan²⁰ mahiyet ve miktardaki malın iktisabı ile hak, alacak veya gelir sağlanması veya borçlanılması olarak tarif edilmiştir.²¹

5.2.1. Malvarlığı

Bir kişinin hukuki bütünlük teşkil etmek üzere sahip ve yükümlü olabileceği para ile ölçülebilen mal, hak ve borçlarının tamamıdır.²²

5.2.2. Sebepsİz Zengİnleşme

Haklı bir sebep olmadığı halde başkası aleyhine zenginleşmedir. Sebepsiz zenginleşen kişi, bu zenginleşmeyi, aleyhine zenginleştiği şahsa iade etmek mecburiyetindedir.²³

5.2.3. Haksız Mal Edİnme

Kanuna veya genel ahlaka uygun olarak sağlandığı ispat edilemeyen mallar veya ilgilinin sosyal yaşantısı bakımından geliriyle uygun olduğu kabul edilemeyecek harcamalar şeklinde ortaya çıkan artışlar, haksız mal edinme sayılır.²⁴

Her türlü taşınmaz mal artışı ile net aylık tutarının beş katını geçen taşınır mallar, hak, gelir, alacak ve borçlarında meydana gelen değişiklik, 3628 sayılı Kanuna göre mal varlığındaki önemli değişiklik olarak nitelendirilmiştir. Mal varlığında vuku bulan önemli artışlardan, Kanuna veya genel ahlaka uygun olarak sağlandığı ispat edilemeyenlerin “haksız mal artışı” olarak dikkate alınması gerekmektedir.²⁵ Bir önceki beyanında bulunmayan bir malın edinim şekli yeni bildirimde izah ediliyor ve edinimin, Kanuna veya genel ahlaka uygun olarak sağlandığı belgelerle ispat ediliyorsa, haksız artış söz konusu değildir.

5.3. Bİldİrİmİn Yenİlenmesİ

Kamu görevlilerinin tamamı ile seçimle veya atamayla iş başına gelenler göreve devam etmeleri halinde, sonu (0) ve (5) ile biten yılların şubat ayı sonuna kadar; kendilerine ve eş ve velayetleri altındaki ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkındaki mal bildirimlerini yenilemeleri gerekmektedir.²⁶ Sonu (0) ve (5) ile biten beş yılda bir yapılan bildirim tekrarına genel beyan denir. Mal bildirimleri yenilenirken, önceki genel beyanda bildirilenler ile ek beyanda bildirilenlerin tamamı tek bildirimde birleştirilerek yeni durum ve değerler esas alınarak beyan olunur.

5.4. Eşlerİn Mal Bİldİrİmİ

Her ikisi de kapsamda bulunan eşlerin her biri ayrı ayrı mal bildiriminde bulunmak zorundadır. Bu takdirde, eşlerden her biri, eşi ile velayeti altındaki ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının da mallarını bildirirler.²⁷ Eşlerden her ikisi de mal bildiriminde bulunmak zorunda iseler, eşlerden her birisi, eşi ile velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının taşınmaz malları ile net aylık tutarının beş katını geçen taşınır mallar, hak, gelir, alacak ve borçlarını da kendi bildiriminde göstermek zorundadır.

Eşlerden her ikisi de mal bildirimi kapsamında ise, eşlerden her birisi ayrı ayrı mal bildiriminde bulunmakla yükümlü bulunan kimsedir. Bu nedenle, eş “benim bildirmeme ne gerek var, eşim zaten mal bildiriminde bulundu” diyemeyecek, o da mal bildiriminde bulunacaktır. Mal bildiriminde bulunmak zorunda olan kişinin, eşinin mal bildiriminde bulunduğu gerekçesiyle mal bildiriminde bulunmaması veya boş veya eksik vermesi halinde, bir ay içinde mal bildiriminde bulunmaya davet edilir. Eşlerden birisi mal bildirimi kapsamında ise, kapsama girmeyen karı veya kocanın kendisinin mal bildirimde bulunması zorunluluğu yoktur. Ancak, kapsama giremeyen karı veya kocanın bildirim konusu olabilecek malı bulunması halinde, kapsama giren eş, karısına veya kocasına ait mal varlığını da bildirecektir. Burada nikâhlı eşler (karı veya koca) bildirim kapsamında olacağından, nikâhsız eşin veya boşanmış eşin mal varlığı bildirim kapsamına girmeyecektir.

5.5. Bİrden Fazla Mal Bİldİrİmİ

Kamu görevlilerinden asli görevleri uhdelerinde kalmak kaydıyla ikinci bir görevi yürütenler (yönetim kurulu veya danışma kurulu üyeliği gibi) ya da vekâleten veya tedviren görev yürütenler, sadece asli görevlerinden dolayı bir tek mal bildiriminde bulunurlar.

Birden fazla merciye mal bildiriminde bulunması gerekenler, bu mercilerden yalnız birine mal bildiriminde bulunurlar. Ancak, mal bildiriminde bulunulan mercii, diğer kuruma da bilgi vermekle yükümlüdür.²⁸

6. BİLDİRİMLERİN GİZLİLİĞİ VE İSTİSNASI

6.1. Bildirimlerin Gizliliği

Yasa koyucu, başkalarına faydalar sağlayabilecek ve kişiye zarar verebilecek servet bilgilerinin bilmesi gerekenlerden başkası tarafından bilinmesini ve açıklanmasını sakıncalı görmüş ve bildirimlerin gizliliği esasını kabul etmiştir. Buna göre; mal bildirimleri gizli tutulacak, gizli kalmasını sağlamak için bildirimin verildiği mercilerde ve bildirimde bulunanın özel dosyasında kilitli dolap ya da odalarda saklanacak, bildirim merciindeki bu iş için görevli ve yetkili olan kişilerce mal bildirimlerinin içeriği hakkında, kimseye hiçbir şekilde açıklama yapılmayacak ve bilgi verilmeyecektir.

Mal bildirimleri, özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla bildirimde bulunanın özel dosyasında saklanır. Bildirimlerin içeriği hakkında, Kanunla soruşturma ve kovuşturmaya yetkili kılınan kişi ve mercilerce istenen bilgilerin eksiksiz verilmesi dışında hiçbir şekilde açıklama yapılamaz ve bilgi verilemez. Ayrıca mal bildirimlerindeki bilgiler ve kayıtlar esas alınarak içeriği hakkında yayında bulunulamaz.²⁹ Mal bildirimleri, mevzuatında belirtilen makam veya mercilerin ilgili birimlerinde, ilgililerin varsa sicil yoksa özel dosyalarında saklanır. Mal bildirimlerinin içeriği hakkında soruşturma ve kovuşturmaya yetkili merciler dışındakilere açıklama yapılmaz, bilgi verilemez.³⁰

Mal bildirimleri “kamuoyuna açık olmalı” tartışması yapılsa da, güvenlik ve suiistimal gibi bazı riskler taşıması nedeniyle seksen yıl öncesinde olduğu gibi günümüzde de bildirimlerin gizliliği esası korunmakta ve uygulanmaktadır.

6.2. Bİldİrİmlerİn Gİzlİlİğİnİn İstİsnası

6.2.1. Kamu Görevlİlerİ Etİk Kurulu

Kamu Görevlileri Etik Kurulu³¹ mal bildirimlerini gerektiğinde inceleme yetkisine sahiptir. Mal bildirimlerindeki bilgilerin doğruluğunun kontrolü amacıyla ilgili kişi ve kuruluşlar ile bankalar ve özel finans kurumları talep edilen bilgileri en geç otuz gün içinde Kurula vermekle yükümlüdürler.³² Gizli tutulan ve saklanan mal bildirimlerinin 3628 sayılı Kanuna göre soruşturma yapılması dışında denetim elemanlarınca veya başka yetkililerce incelenmesi olanağı bulunmamaktadır. Yasa inceleme yetkisini sadece Kamu Görevlileri Etik Kuruluna vermiştir. Tabi etik kurulu gerektiğinde inceleme yapabileceğinden, gerekmediği sürece mal bildirimlerinin incelenebilmesi mümkün olmayacaktır.

6.2.2. Bİlgİ Verme Zorunluluğu

Özel kanunlarında aksine bir hüküm mevcut olsa dahi, ilgili gerçek veya tüzel kişiler ile özel ve kamu kurum ve kuruluşları, 3628 sayılı Kanunla soruşturma ve kovuşturmaya yetkili kılınan Cumhuriyet Savcısı, müfettiş veya muhakkiklerce, Maliye Bakanlığı Baş Hukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü veya temsilcisince veya Kamu Görevlileri Etik Kurulunca istenen bilgileri gecikmeksizin makul sürede eksiksiz vermek zorundadırlar.³³

7. MAL BİLDİRİMİ VERİLMESİNDE AMİRLERİN SORUMLULUĞU

Mal bildirimini almaya yetkili olan merciler, mal bildirimlerinin süresi içinde verilmesini sağlamakla sorumludurlar. Bu merciler mal bildirimlerinin verilmesini izlemek için birim veya personel görevlendirirler. Ayrıca, müsteşarlar,³⁴ merkez teşkilatları ile varsa bağlı ve ilgili kuruluşlarında görevli her düzeydeki kamu personelinin mal bildirimlerinin verilmesinden, verilen mal bildirimlerine ilişkin olarak gerekli inceleme ve karşılaştırmaların yapılmasını sağlamaktan ve bu çerçevede yapılacak çalışmalar sonucunda, gerekli görülen hallerde personelin mal bildirimleri hakkında ilgili denetim birimlerince inceleme yapılması için girişimde bulunmaktan veya konuyu Cumhuriyet Başsavcılıklarına bildirmekten görevli ve sorumludur.³⁵

8. MAL BİLDİRİMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Yeni ve ek bildirimler, yetkili merciler tarafından daha önceki bildirimler ile karşılaştırılır.³⁶ Yetkili mercilerde toplanan mal bildirimlerinde yer alan bilgiler, Başbakanlıkça belirlenecek esaslar çerçevesinde, kamu kurumları bilgisayarlarında mevcut bilgilerle bilgisayar ortamında ve gizliliği sağlanacak şekilde karşılaştırılır. Yapılan karşılaştırma sonucunda gerçeğe aykırı bildirimde bulundukları veya haksız mal edindikleri, kaçırdıkları veya gizledikleri anlaşılanlar hakkında yetkili mercilerce Cumhuriyet Başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunulur. Yetkili merciler, mal bildirimlerinin süresi içinde verilmesini sağlamakla sorumludurlar. Bu merciler mal bildirimlerinin verilmesini izlemek için birim veya personel görevlendirirler. Ayrıca, müsteşarlar, merkez teşkilatları ile varsa bağlı ve ilgili kuruluşlarında görevli her düzeydeki kamu personelinin mal bildirimlerinin verilmesi, verilen mal bildirimlerine ilişkin olarak gerekli inceleme ve karşılaştırmaların yapılmasını sağlamak ve bu çerçevede yapılacak çalışmalar sonucunda, gerekli görülen hallerde personelin mal bildirimleri hakkında ilgili denetim birimlerince inceleme yapılması için girişimde bulunmak veya konuyu Cumhuriyet Başsavcılıklarına bildirmekle görevli ve sorumludur.³⁷

Mal bildirimlerinde yer alan bilgilerin, kamu kurum ve kuruluşlarının bilgisayarlarında mevcut bilgilerle bilgisayar ortamında karşılaştırılması gerekmektedir. Bu karşılaştırma; kurulacak komisyonlar marifeti ile Mal Bildirim Formu Formatı kullanılarak mal bildirimlerindeki bilgiler ilişkisel veri tabanı yönetim sistemi yapısında bilgisayar ortamına aktarılarak yapılacaktır. Öncelikle mal bildirimlerinde yer alan bilgilerden taşıt ve tapu kayıtlarına ilişkin bilgilerin Emniyet Genel Müdürlüğü ile Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü bilgisayarlarındaki taşıt ve tapu bilgileri ile karşılaştırılması yapılacaktır. Karşılaştırma sonucunda “beyan-bilgi farklılıkları” ile ilgili kamu görevlisinden de açıklama ve ispatlayıcı belgelerini sunmaları istenilecek, açıklama yeterli görülmezse ilgili birimlerce incelenmesi sağlanacaktır. İnceleme sonucuna göre durum gerektiğinde Cumhuriyet Başsavcılığına intikal ettirilecektir.³⁸

Başbakanlığın genelgesinden sonra, bazı kamu kurum ve kuruluşları yasal yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle, mal bildirim formlarının elektronik ortamda arşivlenmesi ve bu belgelerin komisyonca güvenli ve hızlı biçimde incelenmesini ve önceki bildirimle karşılaştırmayı elektronik olarak yapmayı sağlayan sistem kurmuşlardır. Bu teknolojik alt yapı sayesinde bildirimde bulunmayan kişileri ve mal varlığında anormal değişiklik olanları anında tespit edebilmektedirler. Bu bilgisayar sistemini kuramayan ya da kullanmayan kamu kurum ve kuruluşları mal bildirimlerine ilişkin yeni ve ek bildirimleri daha önceki bildirimler ile yapacakları inceleme ve karşılaştırma bilgisayar ortamında olmadığından, sadece manüel olacaktır.

Mal bildirimleri bilgisayar ortamında alınmalı ve bilgisayar ortamında incelenip karşılaştırılmalıdır. 3628 sayılı Kanun ve Yönetmelikte, mal bildirimlerinin inceleme ve karşılaştırma görevinin, hangi ölçütlere göre yapılacağına ilişkin ayrıntılı bir düzenleme bulunmamaktadır. Yeni ve ek bildirimler, yetkili merciler tarafından daha önceki bildirimler ile karşılaştırılır. Karşılaştırma sırasında beyanın doğruluğunun kontrolünün tespitine yönelik yeterli ve nesnel inceleme, ölçme, saptama ve değerlendirme yöntemleri mal bildirimi mevzuatında düzenlenmemiştir. Bu da yapılan karşılaştırmanın beyan ve önceki beyan karşılaştırmasının ötesine gidilememesi anlamına gelmektedir. Hal bu ki, banka, tapu, trafik, maliye, belediye vb. kurum kayıtlarına ulaşılmasındaki güçlük yapılacak yasal düzenleme ile giderilmiş ve elektronik ortamda kurumlar arası bilgi paylaşımı sağlanmış olsa, mal varlığında anormal değişiklik olanlar ile bildirimin süresinde yapılıp yapılmadığını ve bildirim yapmayanları sistem kendiliğinden tespit edecek ve geliriyle mal varlığı arasında büyük farklılıklar bulunanlar da ortaya çıkmış olacaktır. Böylece, yıllardır biriktirilen ve saklanan on binlerce mal bildirimi evrakının üzerine yeni binlercesinin eklenmesi önlenmiş olacaktır.

9. SÜRESİNDE MAL BİLDİRİMİNDE  BULUNMAYANLARA İHTAR

Kamu görevine ilk atanmada, göreve giriş için gerekli belgelerle birlikte göreve başlamadan önce; seçimle gelinen görevlerde seçimin kesinleşmesi tarihini izleyen iki ay içinde; diğer seçim ve atamalar ile yazılı basın kuruluşlarında işe veya görevlerine başlama tarihini izleyen bir ay içinde; mal varlığında önemli bir değişiklik olduğunda bir ay içinde; göreve devam halinde ise, sonu (0) ve (5) ile biten yılların Şubat ayı sonuna kadar; görevin sona ermesi halinde, ayrılma tarihini izleyen bir ay içinde; mal bildiriminde bulunmayanlara, bildirimin verileceği mercilerce yazılı olarak ihtarda bulunulur. Bu ihtar, ilgilisine Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ olunur.³⁹ Mal bildiriminde bulunmayanlara, “otuz gün içinde mal bildirimlerinde bulunması için” yazılı olarak ihtarda bulunulacaktır.

Mal varlığında önemli değişiklik olduğunda, belirlenen sürede yani bir ay içinde, mal bildiriminde bulunmamanın cezai yaptırımı 3628 sayılı Kanunda bulunmamaktadır. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayana üç aya kadar hapis cezası verilir.⁴⁰ Görüldüğü üzere, tebligata rağmen mazeretsiz olarak bildirimde bulunmama cezalandırılmıştır. Mal varlığındaki önemli değişiklikten bir şekilde idarenin haberi olacak ve yükümlüye tebligat yapılacak, bu tebligata rağmen mazeretsiz olarak bildirimde bulunmadığı takdirde cezai yaptırım uygulanabilecektir.

10. SUÇ DUYURUSU

Mal bildiriminde bulunması için yapılan ihtarın kendisine tebliğinden itibaren bir ay içinde geçerli mazereti olmaksızın bildirimde bulunmayanlar hakkında gerekli işlem yapılmak üzere yetkili Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur.

Müfettiş ve muhakkikler de soruşturma ile ilgili olarak verdikleri süre zarfında mal bildiriminde bulunmayanlar hakkında yetkili Cumhuriyet Başsavcısına suç duyurusunda bulunurlar.

Yapılan karşılaştırma sonucunda gerçeğe aykırı bildirimde bulundukları veya haksız mal edindikleri, kaçırdıkları veya gizledikleri anlaşılanlar hakkında yetkili mercilerce Cumhuriyet Başsavcılıklarına suç duyurusunda bulunulur.⁴¹

11. SUÇUN İHBARI

3628 sayılı Kanunda yazılı suçlara ilişkin ihbarlar⁴² doğrudan Cumhuriyet Başsavcılıklarına yapılır. İhbar üzerine derhal bir ihbar tutanağı düzenlenir ve bir örneği muhbire⁴³ verilir. Acele ve gecikmesinde sakınca umulan hallerde tutanak düzenlenmesi sonraya bırakılabilir. Muhbirlerin kimlikleri, rızaları olmadıkça açıklanmaz. İhbar asılsız çıktığında aleyhine takibat yapılanın istemi üzerine muhbirin kimliği açıklanır.

Yapılan ihbar veya takipsizlik kararı ve iddianame Cumhuriyet Başsavcılığınca, Maliye Bakanlığı Baş Hukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü ile varsa diğer ilgili kamu kurum veya kuruluşlarına bildirilir. Hazine avukatının yazılı başvuruda bulunması hâlinde Maliye Bakanlığı, başvuru tarihinde müdahil sıfatını kazanır.

3628 sayılı Kanunda yazılı suçlardan dolayı müfettiş ve muhakkikler de soruşturma neticesinde delil veya emare elde ettikleri takdirde, işi yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığına ihbar ve evrakı tevdi ederler. Cumhuriyet Başsavcılığı müfettiş ve muhakkikler tarafından kendisine tevdiine lüzum görülmediği halde dahi evrakın taalluk ettiği iş hakkında soruşturma yapmak üzere gerekçe göstererek evrakı ait olduğu merciden isteyebilir.

3628 sayılı Kanunda yazılı suçlardan dolayı delil veya emare elde eden müfettiş ve muhakkikler durumu yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığına ihbar ve evrakı tevdi etmedikleri takdirde bunlar hakkında da yapılacak takibattan dolayı Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkat Hükümleri uygulanmaz.

İhbar konusu müsnet suç hakkında dava açılıncaya kadar bilgi vermek ve yayın yapmak yasaktır.⁴⁴

12. SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA USULÜ⁴⁵

Cumhuriyet Savcısı, 3628 sayılı Kanunda yazılı suçların işlendiğini öğrendiğinde sanıklar hakkında doğrudan doğruya ve bizzat soruşturmaya başlamakla beraber durumu atamaya yetkili amirine⁴⁶ veya 3628 sayılı Kanunda sayılan mercilere bildirir.

Cumhuriyet Savcısı soruşturmaya başladığında ihbarı doğrulayan emareler bulduğu takdirde sanıktan, haksız edinilen malın kaçırıldığı yolunda delil ve emare⁴⁷ elde edildiği takdirde sanığın ikinci dereceye kadar kan ve kayın hısımları⁴⁸ ile gelini ve damadından⁴⁹ mal bildiriminde bulunmalarını ister. Bu istemin sanığa ve diğer ilgililere ulaştığı tarihten itibaren yedi gün içinde Cumhuriyet Savcısına mal bildiriminin verilmesi zorunludur. Soruşturmanın müfettiş veya muhakkik tarafından yapılması halinde müfettiş veya muhakkik⁵⁰ de sanıktan ve yukarıda sayılan ilgililerden mal bildirimi isteminde bulunurlar. Bu istemin sanık ve ilgililere ulaştığı tarihten itibaren yedi gün içinde müfettiş veya muhakkike mal bildiriminin verilmesi keza zorunludur.

Cumhuriyet Savcısı, kamu davası açılmadan önce haksız edinildiği yolunda delil veya emare elde edilen para veya mal ile ilgili tedbirin alınmasını görevli mahkemeden veya para veya malın bulunduğu yer hukuk mahkemesinden isteyebilir.⁵¹

Müsteşar, vali ve kaymakam hakkında 3628 sayılı Kanun kapsamına giren suçlardan dolayı soruşturmaları 4483 sayılı Kanuna göre yapılır. Ayrıca, görevleri ve sıfatları sebebiyle özel soruşturma ve kovuşturma usulüne tabi olan; yasama organı mensupları, hakimler ve savcılar, BDDK, TMSF ve Merkez Bankası görevlileri, YÖK Başkanı ve yüksek öğretim personelinin de bulunduğu çok sayıdaki kamu görevlisinin işledikleri suçlar, 3628 sayılı Kanun kapsamına giren suçlardan olsa dahi, soruşturulması kendi kanunlarında belirtilen özel soruşturma ve kovuşturma usulüne tabi olacaklardır.⁵²

Haksız mal edinmekten dolayı haklarında soruşturma yapılan kamu görevlilerinin 4483 sayılı yasaya göre değil, 3628 sayılı yasaya göre Cumhuriyet Başsavcılığına doğrudan soruşturması gerekir.⁵³

12.1. İdarİ Soruşturma⁵⁴

Soruşturma, yetkili mercilerce suç şüphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen evredir. Kısaca, soruşturmak işidir. Bir sorunu açıklığa kavuşturmak amacıyla bir idari veya adli makamın yönettiği, ilgililerden ve tanıklardan bilgi toplama, konuyu inceleme işi, tahkik, tahkikattır.⁵⁵ İdari Soruşturma ise idarenin iç işleyişine ilişkin mevzuatla belirlenen kurallara aykırı eylem ve işlemleri görülen memurun idari, hukuki, mali ve cezai sorumluluk durumunun ortaya çıkarılması için idare tarafından yapılan araştırma ve inceleme işlemidir.⁵⁶

3628 sayılı Kanunda belirlenen suçların, idari makam ve görevlendireceği soruşturmacılar tarafından incelenecek işlem idari soruşturma niteliğindedir. Şöyle ki, 3628 sayılı Kanunda sayılan mal bildirimi suçlarının işlenip işlenmediğinin tespiti için idarenin yaptığı soruşturma Cumhuriyet Başsavcılığına ihbarı gereken bir suç konusunun olup olmadığının ön araştırmasını yapma, incelemesini yapma niteliğindedir.

Özellikle; bildirimlerin süresinde verilip verilmediğini tespit etmek, bildirim vermeyenlere ihtarda bulunmak, ihtara rağmen geçerli bir mazeret olmadan bildirimde bulunmayanları tespit etmek, bildirimlerin doğruluğunu araştırılmak, mal bildirimlerini önceki bildirim ile karşılaştırılmak, arada farklılıklar var ise, farklılığın nedenlerini, geliri ile uygun olup olmadığını tetkik ve tahkik etmek, bildirimde bulunana mal varlığındaki artışın kaynağını ispat hakkı tanımak gibi işlemler tümüyle idari makam veya görevlendireceği soruşturmacılar marifetiyle yapılacak işlemlerdir.

Mal bildirimi suçu işlendiğine ilişkin delil veya emare elde edildiği, teftiş ve inceleme sırasında veya ihbar veya şikâyetlerin araştırılması sonucunda da ortaya çıkabilir.

İdari soruşturma sonucunda, Kanunun uygulama kapsamındaki yazılı suçlardan dolayı, delil veya emare elde edildiğinde durumun derhal yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığına bildirmesi ile birlikte tüm bilgi ve belgelerin de Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesi gerekir.

İdari soruşturma sırasında müfettiş veya soruşturmacılar 3628 sayılı Kanuna aykırı davranışta bulunulduğu şüphesine varır ise ilgiliden mal bildiriminde bulunulmasını isteyebilir. Bu istemin ilgiliye ulaştığı tarihten itibaren 7 gün içerisinde bildirimde bulunma zorunluluğu vardır. Ancak müfettiş veya soruşturmacı haksız mal edinme tespit ettiğinde görevli Mahkemeden tedbir alınmasını isteyemez, bu yetki Cumhuriyet Başsavcılığına aittir.

12.2. Adlİ Kovuşturma⁵⁷

Kovuşturma, iddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen süredir. Kısaca, kovuşturmak işidir. Suçlu sanılan biri için yapılan soruşturma ve araştırma, takibat, takiptir.⁵⁸ Adli kovuşturma ise, Türk Ceza Kanununda ve diğer ceza hükümlü özel kanunlarda açık olarak suç sayılan eylemler, cürüm ve kabahatler ile ilgili ceza yargılanmasının gerçekleşebilmesi için suç isnadına ilişkin Cumhuriyet Savcıları tarafından kamu davasının açılarak mahkemede iddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen sürede adli makamlar tarafından yürütülen kovuşturmadır.⁵⁹

3628 sayılı Kanun, uygulama kapsamına aldığı suçları işleyen kamu görevinde veya kamu hizmetinde bulunan sanıklar ve bunların suç ortakları olan sanıklar hakkında soruşturma yapma yetkisini Cumhuriyet Başsavcısına tanımıştır. Buna göre, bu Kanun kapsamındaki suçların ihbarı doğrudan doğruya Cumhuriyet Başsavcılığına yapılacaktır. Cumhuriyet Başsavcısı kendisine intikal eden bu suçlarla ilgili doğrudan doğruya ve bizzat soruşturmaya başlayarak durumu sanığın atamaya yetkili amirine bildirecektir.⁶⁰

Cumhuriyet Başsavcılığı müfettiş ve soruşturmacılar tarafından kendisine tevdiine lüzum görmediği halde dahi evrakın taalluk ettiği iş hakkında soruşturma yapmak üzere gerekçe göstererek evrakı ait olduğu merciden isteme ve soruşturma açma yetkisine sahiptir. Bu Kanun kapsamındaki suçlarla ilgili delil ve emare elde eden müfettiş ve soruşturmacılar durumu yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığına ihbar ve tevdi etmedikleri takdirde bunlar hakkında da yapılacak takibattan dolayı 4483 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaz, genel hükümlere göre kovuşturma yapılır.⁶¹

Cumhuriyet Başsavcısı soruşturmaya başlayıp ihbarı doğrulayan deliller bulduğunda sanıktan, haksız edinilen malın kaçırıldığı yolunda delil ve emare elde edildiği takdirde sanığın ikinci dereceye kadar kan ve sihri hısımları ile gelini ve damadından mal bildiriminde bulunmalarını isteyecektir. Bu istemin sanık memura ve suç ortaklarına veya diğer ilgililere ulaştığı tarihten itibaren 7 gün içinde Cumhuriyet Başsavcısına mal bildiriminin verilmesi zorunludur.⁶²

Cumhuriyet Başsavcısı kamu davası açılmadan önce haksız edinildiği yolunda delil veya emare elde edilen para veya mal ile ilgili tedbirin alınmasını görevli mahkemeden veya para veya malın bulunduğu yer hukuk mahkemesinden isteyebilecektir.⁶³

3628 sayılı Kanuna göre kovuşturma yapan Cumhuriyet Başsavcısınca istenen bilgiler, özel kanunlarında aksine bir hüküm mevcut olsa bile ilgili kişiler ile özel ve kamu kuruluşlarınca eksiksiz verilmek zorundadır. Aksine davranan kişiler hakkında üç aydan altı aya kadar hapis cezası verilir.⁶⁴

Cumhuriyet Başsavcılığı yaptığı soruşturma sonucunda 3628 sayılı Kanuna aykırı davranış tespit ettiğinde ilgililerin cezalandırılması amacıyla kamu davası açar.

13. MAL BİLDİRİMİ SUÇLARI VE CEZA⁶⁵

Suç, törelere, ahlak kurallarına ve yasalara aykırı davranıştır.⁶⁶ Ceza ise suç karşılığında uygulanan yaptırımdır.⁶⁷

13.1. İhtara Rağmen Süresİnde Mal Bİldİrİmİnde Bulunmama

Suç: Belirtilen sürelerde mal bildiriminde bulunmayana bildirimlerin verileceği mercilerce ihtarda bulunulmasına rağmen, ihtarın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmamak.

Fail: Mal bildiriminde bulunmakla yükümlü olan kişilerdir.

Ceza: İhtarın kendisine tebliğinden itibaren otuz gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayana üç aya kadar hapis cezası verilir.⁶⁸

13.2. Soruşturma İle İlgİlİ Olarak Verİlen Süre Zarfında Mal Bİldİrİmİnde Bulunmama

Suç: Soruşturma ile ilgili olarak verilen süre zarfında mal bildiriminde bulunmamak. Cumhuriyet Savcısı soruşturmaya başladığında ihbarı doğrulayan emareler bulduğu takdirde sanıktan, haksız edinilen malın kaçırıldığı yolunda delil ve emare elde edildiği takdirde sanığın ikinci dereceye kadar kan ve sıhrî hısımları ile gelini ve damadından mal bildiriminde bulunmalarını ister. Bu istemin sanığa ve diğer ilgililere ulaştığı tarihten itibaren yedi gün içinde Cumhuriyet Savcısına mal bildiriminin verilmesi zorunludur. Soruşturmanın müfettiş veya muhakkik tarafından yapılması halinde müfettiş veya muhakkik de sanıktan ve yukarıda sayılan ilgililerden mal bildirimi isteminde bulunurlar. Bu istemin sanık ve ilgililere ulaştığı tarihten itibaren yedi gün içinde müfettiş veya muhakkike mal bildiriminin verilmesi keza zorunludur.

Fail: Mal bildiriminde bulunacağı belirtilen kişiler ile Cumhuriyet Savcısının ve müfettiş ve muhakkikin bildirimde bulunmasını istediği kişilerdir.

Ceza: Soruşturma ile ilgili olarak verilen süre zarfında mal bildiriminde bulunmayana üç aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir.⁶⁹ Bu ceza tecil edilemez, şahsi hürriyeti bağlayıcı olanlar para veya tedbire çevrilemez, failleri hakkında Türk Ceza Kanununun ön ödeme başlıklı 75 inci maddesi hükümleri uygulanamaz.⁷⁰

13.3. Gerçeğe Aykırı Açıklama

Suç: Özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla bildirimde bulunanın özel dosyasında saklanan mal bildirimleri içeriği hakkında açıklama yapmak ve bilgi vermek. Mal bildirimlerindeki bilgiler ve kayıtlar esas alınarak içeriği hakkında yayında bulunmak.

Fail: Gizli kalması gereken bilgileri açıklayan kimseler ile yayın yoluyla bu bilgileri açıklayan kişilerdir. Genellikle bu bilgilere mal bildirimlerinin verildiği mercilerde bulunan kişiler muttali olurlar.

Ceza: Mal bildiriminin muhtevası hakkında açıklama yapan veya bilgi veren üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu fiilin basın yoluyla işlenmesi halinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.⁷¹ Bu suçtan cezalandırılanlara ceza süresi kadar kamu hizmetlerinden yasaklanma cezası hükmolunur. Bu ceza tecil edilemez, şahsi hürriyeti bağlayıcı olanlar para veya tedbire çevrilemez, failleri hakkında Türk Ceza Kanununun 75 inci maddesi hükümleri uygulanamaz.⁷²

13.4. Gerçeğe Aykırı Bİldİrİmde Bulunma

Suç: Gerçeğe aykırı olarak bildirimde bulunmak.

Fail: Bildirilmek zorunda olunan taşınır, taşınmaz tüm mal ve hakların, gelir, alacak ve borçların ve bunların kaynaklarının miktar, evsaf ve mahiyetlerine ilişkin her türlü bilgiyi gerçeğe aykırı olarak bildiren kişilerdir.

Ceza: Kanunen daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde gerçeğe aykırı bildirimde bulunana altı aydan üç yıla kadar hapis cezası verilir.⁷³ Bu suçtan cezalandırılanlara ceza süresi kadar kamu hizmetlerinden yasaklanma cezası hükmolunur. Bu ceza tecil edilemez, şahsi hürriyeti bağlayıcı olanlar para veya tedbire çevrilemez, failleri hakkında Türk Ceza Kanununun 75 inci maddesi hükümleri uygulanamaz.⁷⁴

13.5. Haksız Mal Edİnme, Mal Kaçırma veya Gİzleme

Suç: Kanuna veya genel ahlaka uygun olmayan mal edinmek veya geliriyle uygun olmayan aşırı harcamalar yapmak.

Fail: Haksız mal edinen, haksız edinilen malı kaçıran veya gizleyen kişilerdir.

Ceza: Kanunun daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde haksız mal edinene üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş milyon liradan on milyon liraya kadar ağır para cezası verilir. Haksız edinilen malı kaçıran veya gizleyene de aynı ceza verilir.⁷⁵ Bu suçtan cezalandırılanlara müebbetten kamu hizmetlerinden yasaklanma cezası hükmolunur. Bu ceza tecil edilemez, şahsi hürriyeti bağlayıcı olanlar para veya tedbire çevrilemez, failleri hakkında Türk Ceza Kanununun 75 inci maddesi hükümleri uygulanamaz.⁷⁶ Haksız edinilmiş olan malların zoralımına hükmolunur. Bu malların elde edilememesi veya bir malın tümünün haksız mal edinme konusu teşkil etmemesi sebepleri ile zoralımın mümkün olmadığı hallerde haksız edinilen değere eşit bedelinin hazineye ödenmesine karar verilir. Bu bedel, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Hükümlerine göre tahsil olunur.⁷⁷

13.6. Müfettiş ve Muhakkİklerin İhbar ve Evrakı Tevdİ Etmemesİ

Suç: Müfettiş ve muhakkikin görevi ihmal suçudur. Müfettiş ve muhakkikin 3628 sayılı Kanun kapsamına giren suçlardan dolayı delil veya emare elde etmesine rağmen, durumu yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığına ihbar ve evrakı tevdi etmemek.

Fail: 3628 sayılı Kanun kapsamına giren suçu tespit etmesine rağmen Cumhuriyet Başsavcılığına bildirmeyen muhakkik ve müfettişlerdir.

3628 sayılı Kanun kapsamına giren suçlardan dolayı delil veya emare elde eden müfettiş ve muhakkikler durumu yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığına ihbar ve evrakı tevdi etmedikleri takdirde bunlar hakkında da yapılacak takibattan dolayı Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkat Hükümleri uygulanmaz.⁷⁸ Kanunlarda MMHK uygulanmayacağı belirtilen hallerde, genel hükümler uygulanır.⁷⁹ Buna göre, müfettiş ve muhakkikler hakkında 4483 sayılı Kanun uygulanmayacak ve ihbar ve evrakı tevdi etmeme suçu işlendiği takdirde, 3628 sayılı Kanun uygulanarak soruşturma yapılacaktır.

Ceza: Kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan haller dışında, görevinin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme göstererek, kişilerin mağduriyetine veya kamunun zararına neden olan ya da kişilere haksız bir kazanç sağlayan kamu görevlisi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.⁸⁰

13.7. Bİlgİ Verme Zorunluluğuna Uymamak

Suç: 3628 sayılı Kanuna göre takip, soruşturma ve kovuşturmaya yetkili kişi olan başta Cumhuriyet savcıları ve muhakkik ve müfettişler ile Maliye Bakanlığı Baş Hukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü veya temsilcisi ve Kamu Görevlileri Etik Kurulunca istenen bilgileri, özel kanunlarında aksine bir hüküm bulunsa bile ilgili gerçek veya tüzel kişiler veya kamu kurum ve kuruluşlarınca vermemek veya eksik vermek.

Fail: İstenen bilgileri vermeyen veya eksik veren gerçek veya tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarının yetkili kişileridir.

Ceza: İstenen bilgileri vermeyen veya eksik veren gerçek veya tüzel kişiler ile kamu kurum ve kuruluşlarının yetkili kişileri hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir. Bu ceza, para cezasına veya tedbirlerden birine çevrilemez ve ertelenemez.⁸¹

14. ZORALIM

Zoralım, yasada gösterilen neden ve koşullara göre, kamu yararına olarak bir kimsenin taşınır ve taşınmaz mallarının devlet ya da kamu tüzel kişiliğince elinden alınmasıdır. ⁸² Haksız mal edinmenin yargı kararı ile kesinleşmesi üzerine, haksız edinilmiş olan malların zoralımına hükmolunur. Bu malların elde edilememesi veya bir malın tümünün haksız mal edinme konusu teşkil etmemesi sebepleri ile zoralımın mümkün olmadığı hallerde haksız edinilen değere eşit bedelinin hazineye ödenmesine yargı organınca karar verilmesi ve bu kararın kesinleşmesi üzerine bu bedel, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Hükümlerine göre tahsil olunur.⁸³

Haksız mal edinmenin yargı kararı ile kesinleşmesi üzerine, malın zoralımı veya haksız edinilen değere eşit bedelin hazineye ödenmesini sağlamak için; davayı takip eden hazine avukatı tarafından, merkezde Maliye Bakanlığı Baş Hukuk Müşavirliği ve Muhakemat Genel Müdürlüğü, taşrada İl Defterdarlığı Muhakemat Müdürlüğü vasıtasıyla konu vergi dairesine intikal ettirilir ve tahsilât vergi daireleri tarafından yapılır.

15. HEDİYE⁸⁴

Birini sevindirmek, mutlu etmek için verilen şey, armağan hediyedir. Kamu görevlisinin tarafsızlığını, performansını, kararını veya görevini yapmasını etkileyen veya etkileme ihtimali bulunan, ekonomik değeri olan ya da olmayan, doğrudan ya da dolaylı olarak kabul edilen her türlü eşya ve menfaat hediye olarak tanımlanmıştır.

Kamu görevlilerinin yurt içinde doğrudan doğruya veya aracı eliyle hediye istemeleri veya almaları, görevleri sırasında olmasa dahi menfaat sağlama amacı ile hediye kabul etmeleri yasaklanmış bulunmaktadır.⁸⁵ Kamu görevlilerinin hediye almaması, kamu görevlisine hediye verilmemesi ve görev sebebiyle çıkar sağlanmaması temel ilke olarak kabul edilmiştir. Kamu görevlilerinin yürüttükleri görevle ilgili bir iş, hizmet veya menfaat ilişkisi olan gerçek veya tüzel kişilerden kendileri, yakınları veya üçüncü kişi veya kuruluşlar için doğrudan doğruya veya aracı eliyle herhangi bir hediye alamayacakları ve menfaat sağlayamayacakları düzenlenmiştir. Ayrıca, özel şahıs veya şirketlerce çeşitli vesilelerle sunulan hediyeleri kamu görevlilerinin iade etmeleri gerektiği ilke olarak kabul edilmiştir.⁸⁶

Kamu görevlilerinin, Türk uyruğunda olmayan herhangi bir gerçek veya tüzel kişi veya kuruluştan, yurt dışında aldıkları hediye veya hibe niteliğindeki eşyayı, değeri on aylık net asgari ücret toplamını aşması halinde, bu hediye eşyayı bir ay içinde kendi kurumlarına teslim etmek zorundadırlar.⁸⁷

16. MAL BİLDİRİMİ FORMUNUN DOLDURULMASI

Mal bildiriminin şekli, düzenleniş biçimi, sayısı, neleri kapsayacağını kanun koyucu bir yönetmeliğe bırakmıştır.⁸⁸ Bakanlar Kurulu tarafından 10.08.1990 tarihli ve 90/748 sayılı kararname ile çıkarılan Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik, mal bildirim formunun şeklini belirlemiş ve bu formun doldurulması konusunda, mal bildirim formunun tek nüsha doldurulacağını ve tarih belirtilmek suretiyle imzalanacağını düzenlemiştir.⁸⁹ Mal bildirimlerinin gizliliği ilkesi nedeniyle, yükümlünün beyanına ilişkin mal bildirim formu doldurulmasını müteakip, doldurulmuş form “mal bildirimi zarfı” içine konularak, zarfın ağzı kapatılır ve zarfın üzerine; düzenleyenin adı ve soyadı, sicil no, unvanı, birimi, görev yeri, genel beyan/ek beyan, düzenlenme tarihi yazılmak ve imza edilmek suretiyle yetkili makam veya merciye verilir.

Mal bildirimi formunda, bildirimi zorunlu olan mal, hak, alacak ve borçlar için ayrı ayrı toplam değerlerin gösterilmesini sağlamak için form örneğinde değişiklik yapılması gerekir.⁹⁰

Mal bildirim formunun şekli yönetmelikle belirlenmiştir. Formda şekli bazı eksiklikler bulunmaktadır. Örneğin, mal bildirim formu önceki yıllar bildirimleri ile kıyaslama ve çapraz kontrol yapılmasına olanak sağlamamaktadır. Form, önceki yıllar bildirimleri ile kıyaslama ve çapraz kontrol yapılmasına olanak sağlayacak, değişmelerin nedenlerini, artışların kaynaklarını, varsa borçlanma ve edinim usullerini gösteren bir form biçiminde olmalıdır. Ayrıca, ispat belgelerinin ve edinim usulüne dair belgelerin bu forma eklenmesini sağlayacak şekilde düzenleme yapılmalıdır. Bu konuda, teknoloji çağındaki en önemli eksiklik, formun yaş kalemle veya bilgisayar daktilo gibi kullanılarak doldurulması ve beyanın elden verilmesidir. Mal bildiriminin formatı bellidir, vergi mükellefi internet vergi dairesini kullanarak beyannamesini düzenleyebiliyor, benzer bir programla desteklenerek mal bildirimlerinin bilgisayar ortamında doldurulmasına imkân sağlayacak düzenleme yapılmalıdır. Şekli eksikliklerin bir an önce giderilmesi ve teknolojik alt yapının kullanılmasına imkân sağlayacak düzenleme yapılmasının zor olmadığı düşünülmektedir.

16.1. Mal Bİldİrİmİ

MAL BİLDİRİMİ		KURUMU
		GÖREVİ
		SİCİL NO
		T.C. KİMLİK NO:

 

Mal bildiriminde bulunmakla yükümlü olan kişi, T.C. kimlik numarasını, kurumunu, görevini ve sicil numarasını yazacaktır.

16.2. Kİmlİk Bİlgİlerİ

Mal bildiriminde bulunmakla yükümlü olan ilk satıra kendisini, evli ise ikinci satıra eşini, sonraki satıra çocukları var ise velayeti altında olan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının kimlik bilgilerini nüfus cüzdanlarındaki bilgilere göre sıralı bir şekilde yazacaktır. Yakınlığı sütununa “kendi, eşi, oğlu, kızı” yazılır.

Mal bildiriminde bulunmakla yükümlü olan kendisinin, eşinin veya velayeti altında olan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının beyan edilecek herhangi bir malı bulunmasa dahi, eşi ve velayeti altındaki çocukları çalışsa da çalışmasa da, her birinin kimlik bilgilerini yazacaktır. Eş, 3628 sayılı kanun kapsamında ise kendi kurumuna vereceği bildirimde kendisini, eşini ve velayeti altındaki ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarını ayrıca yazacaktır.

Bildirimde bulunacak kişi sadece kendisini, eşini ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarını bildirecektir. Velayeti altında olmayan veya onsekiz yaşını dolduran çocuklarını, ana, baba, kardeş ve diğer yakın akrabalarını ve boşandığı ve nikâhsız eşini yazmayacaktır.

BÖLÜM – 1 KİMLİK BİLGİLERİ
SIRA NO	ADI VE SOYADI	DOĞUM TARİHİ	DOĞUM YERİ		NÜFUS
				YAKINLIĞI (1)	CÜZDAN SERİ NO
	Bildirimde bulunanın kendisinin adı ve soyadı			Kendi	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının T.C. Kimlik numarası
	Eşinin adı ve soyadı			Eşi
	Velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının adı ve soyadı	2010 genel beyanı için; 28.02.1992 tarihinden sonra doğanlar		Oğlu, Kızı

16.3. TaşıNmaz Mal Bİlgİlerİ

Taşınmaz malları: Mal bildiriminde bulunmakla yükümlü olan kişi sadece kendisine, eşine ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait olan bina, ev, apartman dairesi, villa, konut, işyeri, büro, dükkân, mağaza, arsa, tarla, bağ, bahçe, arazi, madenler, tapuya kayıtlı irtifak hakları, kat mülkiyeti gibi taşınamayan mülk, gayrimenkulleri yazacaktır Velayeti altında olmayan veya onsekiz yaşını dolduran çocuklarına, ana, baba, kardeş ve diğer yakın akrabası ile boşandığı ve nikâhsız eşine ait taşınmaz mallarla ilgili bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Taşınmaz mallar değeri ne olursa olsun bildirim konusudur.

Değeri sütununa taşınmaz malların bildirim tarihindeki gerçek değerleri yazılır ve tapu ve resmi kayıtlar esas alınır.

Taşınmaz malı olmayan yükümlünün, taşınmaz malı olmadığını bildirmesi de mal bildirimi hükmündedir.

Örnek Beyan:

BÖLÜM – 2 TAŞINMAZ MAL BİLGİLERİ
SIRA NO	DEĞERİ	TAŞINMAZIN CİNSİ (2)	ADRESİ (mahal, ada, parsel nosu dahil)	HİSSE MİKTARI	EDİNME TARİHİ	MALİKİN NÜFUS
						CÜZDAN SERİ NO
	Bildirim tarihindeki gerçek değerleri	Bina, Ev, Apartman Dairesi, Villa, Konut, İşyeri, Büro, Dükkân, Mağaza, Arsa, Tarla, Bağ, Bahçe, Arazi, Madenler, Tapuya Kayıtlı İrtifak Hakları, Kat Mülkiyeti Gibi Taşınamayan Mülk	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait olan taşınmazın adresi, ada ve parsel numarası.	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait olan taşınmazın hisse miktarı Tam 1/2 3/4 1/240	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait olan taşınmazın edinme tarihi	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarından taşınmaz mal kime ait ise onun T.C. Kimlik numarası

16.4. Kooperatİf Bİlgİlerİ

Üyesi oldukları Kooperatifler: Mal bildiriminde bulunmakla yükümlü olan kişi sadece kendisine, eşine ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının üyesi olduğu; arsa kooperatifi, konut kooperatifi, yapı kooperatifi, tarım ürünleri kooperatifi, sanayi ürünleri kooperatifi, satın alma kooperatifi, tüketim kooperatifi, tarım kredi kooperatifi, şehir kredi kooperatifi, kefalet kooperatifi ile el sanatları üretim ve satış kooperatifinde bulunan hisselerini yazacaktır. Velayeti altında olmayan veya onsekiz yaşını dolduran çocuklarına, ana, baba, kardeş ve diğer yakın akrabası ile boşandığı ve nikâhsız eşine ait kooperatiflerle ilgili bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Kooperatif hisseleri hisse değeri ne olursa olsun bildirim konusudur. Hisse değeri sütununa kooperatifin bildirim tarihindeki gerçek hisse değerleri yazılır ve resmi kayıtlar esas alınır.

Herhangi bir kooperatif üyesi olmayan veya kooperatifte hissesi bulunmayan yükümlünün, kooperatif üyesi olmadığını bildirmesi de mal bildirimi hükmündedir.

Örnek Beyan:

BÖLÜM – 3 KOOPERATİF BİLGİLERİ
SIRA NO	KOOPERATİFİN ADI VE YERİ	HİSSE DEĞERİ		ÜYELİK TARİHİ	HİSSEDARIN NÜFUS
					CÜZDAN SERİ NO
	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının üyesi olduğu arsa kooperatifi, konut kooperatifi, yapı kooperatifi, tarım ürünleri kooperatifi, sanayi ürünleri kooperatifi, satın alma kooperatifi, tüketim kooperatifi, tarım kredi kooperatifi, şehir kredi kooperatifi, kefalet kooperatifi ile el sanatları üretim ve satış kooperatifin adı ve adresi	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının üyesi olduğu kooperatifin hisse değeri Tam= 1×1 1/2= 1×1/2 3/4= 1×3/4 1/240= 1×1/240		Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarının kooperatife üyelik tarihi	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarından kooperatif üyeliği kime ait ise onun T.C. Kimlik numarası

 

16.5. Taşınır Mal Bİlgİlerİ

Taşınır malları ( Her türlü kara, deniz ve hava taşıt araçları): Bildirimde bulunacak kişi sadece kendisine, eşine ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait olan taşınır mallarından her türlü kara, deniz ve hava taşıt araçları ile ilgili net aylık tutarının beş katından fazla değer ve tutarındaki otomobil, motosiklet, otobüs, kamyon, minübus, dolmuş, taksi, kayık, sandal, motor, surat teknesi, yelkenli, yat, gemi, vapur, helikopter, uçak gibi ulaşım araçlarını bildirecektir.

Net aylık tutarının beş katını geçmeyen taşıtları ile velayeti altında olmayan veya onsekiz yaşını dolduran çocuklarına, ana, baba, kardeş ve diğer yakın akrabası ile boşandığı ve nikâhsız eşine ait ulaşım araçları ile ilgili bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Yani, kara, deniz ve hava taşıt araçlarının tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir. Bu taşıt araçları, mal bildirim tarihindeki değerleri esas alınmak suretiyle beyan olunacaktır.

Ayrı ayrı taşıtları, net aylığının beş katından az, ancak toplam taşıtı net aylığının beş katından fazla olan kişinin mal bildirimi formunda bu taşıtlarını bildirilmesi zorunludur.

Her türlü kara, deniz ve hava taşıt araçları olmayan yükümlünün, taşıtı olmadığını bildirmesi de mal bildirimi hükmündedir.

Örnek Beyan:

BÖLÜM – 4 TAŞINIR MAL BİLGİLERİ ( taşıt araçlarının tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir)
A – TAŞIT BİLGİLERİ
SIRA NO	PLAKA NO	TAŞITIN CİNSİ (3)	TAŞITIN MARKASI	EDİNME DEĞERİ	MODEL YILI	EDİNME TARİHİ	SAHİBİNİN NÜFUS
							CÜZDAN SERİ NO
		Otomobil, Motosiklet, Otobüs, Kamyon, Minübus, Dolmuş, Taksi, Kayık, Sandal, Motor, Surat Teknesi, Yelkenli, Yat, Gemi, Vapur, Helikopter, Uçak	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait olan kara, deniz ve hava taşıt araçlarının markası	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait olan kara, deniz ve hava taşıt araçlarını edinme değeri		Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait olan kara, deniz ve hava taşıt araçlarını edinme tarihi	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarından kara, deniz ve hava taşıt araçları kime ait ise onun T.C. Kimlik numarası

16.6. Dİğer Taşınır Malları

a) Ziraat makineleri: Traktör, biçer-döver, harman makinesi ve diğer.

b) İnşaat ve iş makineleri: İnşaat vinci, beton vibratör, perdah, betoniyer, kompaktör, asfalt kesme, harç arabası, tuğla sepeti, kalıp kelepçesi, demir kesme-bükme makinesi, dozer, ekskavatör, greyder, skreyper, yükleyici (loder), silindir, boru döşeyici ve diğer iş makineleri.

c) Hayvanları: Küçükbaş (keçi, koyun, tavşan, kürk hayvanı), büyükbaş (sığır, manda, at, eşek, katır,), kümes (tavuk, hindi, kaz, ördek, bıldırcın, deve kuşu), su ürünü hayvanlar (tatlı su ve tuzlu su balıkları), kanatlı hayvanlar (arı, ipek böceği) gibi hayvanların üretilmesi, beslenmesi ve yetiştirmesi.

d) Koleksiyonu: Yerli ve yabancı pul, eski madeni para ve eski kâğıt para, hatıra para, jeton, madalya, saat vs.

e) Ev eşyaları: Antika eşyalar, kıymetli tablolar, kıymetli cihazlar,

f) Diğer taşınır malları: Silah (tabanca, tüfek, bıçak, kılıç), kamera, fotoğraf makinesi, telefon, bilgisayar, note-book, karavan vs.

Mal bildiriminde bulunmakla yükümlü olan kişi sadece kendisine, eşine ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait diğer taşınır mallarından ziraat makineleri, inşaat ve iş makineleri, hayvanları, koleksiyonu, ev eşyaları, diğer taşınır malları ile ilgili net aylık tutarının beş katından fazla değer ve tutarındakileri bildirecektir. Net aylık tutarının beş katını geçmeyen diğer taşınır malları ile velayeti altında olmayan veya onsekiz yaşını dolduran çocuklarına, ana, baba, kardeş ve diğer yakın akrabası ile boşandığı ve nikâhsız eşine ait diğer taşınır malları ile ilgili bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Yani, diğer taşınır malların tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir. Bu diğer taşınır malları, mal bildirim tarihindeki değerleri esas alınmak suretiyle beyan olunacaktır.

Ayrı ayrı diğer taşınır malları, net aylığının beş katından az, ancak toplam diğer taşınır malları net aylığının beş katından fazla olan kişinin mal bildirimi formunda bu diğer taşınır malları bildirilmesi zorunludur.

Diğer taşınır malları olmayan yükümlünün, diğer taşınır malları olmadığını bildirmesi de mal bildirimi hükmündedir.

Örnek Beyan:

B – DİĞER TAŞINIR MALLAR
SIRA NO	TAŞINIR MALIN CİNSİ (4) (Diğer taşınır malların tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir.)	EDİNME DEĞERİ	MODEL YILI	EDİNME TARİHİ	SAHİBİNİN NÜFUS
					CÜZDAN SERİ NO
	Ziraat makineleri: Traktör, biçer-döver, harman makinesi ve diğer. İnşaat ve iş makineleri: İnşaat Vinci, Beton Vibratör, Perdah, Betoniyer, Kompaktör, Asfalt Kesme, harç arabası, tuğla sepeti, kalıp kelepçesi, demir kesme-bükme makinesi, dozer, ekskavatör, greyder, skreyper, yükleyici (loder), silindir, boru döşeyici ve diğer iş makineleri. Hayvanları: Küçükbaş (Keçi, koyun, tavşan, kürk hayvanı), büyükbaş (Sığır, manda, at, eşek, katır,), kümes (tavuk, hindi, kaz, ördek, bıldırcın, deve kuşu), su ürünü hayvanlar (tatlı su ve tuzlu su balıkları), kanatlı hayvanlar (arı, ipek böceği) gibi hayvanların üretilmesi, beslenmesi ve yetiştirmesi. Koleksiyonu: yerli ve yabancı pul, eski madeni para ve eski kâğıt para, hatıra para, jeton, madalya, saat vs. Ev eşyaları: Antika eşyalar, kıymetli tablolar, kıymetli cihazlar, Diğer taşınır malları: Silah (tabanca, tüfek, bıçak, kılıç), kamara, fotoğraf makinesi, telefon, bilgisayar, note-book, karavan vs.	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait olan diğer taşınır malların edinme değeri		Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait olan diğer taşınır malların edinme tarihi	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarından diğer taşınır mal kime ait ise onun T.C. Kimlik numarası

16.7. Para, Banka Mevduatı ve Menkul Değerlere Aİt Bİlgİler

a) Para ve para hükmündeki kıymetli kâğıtları: Nakit para, yurtiçindeki veya yurt dışındaki bankalar ile özel finans kuruluşlarında bulunan para, döviz, banka mevduatı veya menkul değerler.

b) Hisse senedi ve tahvilleri: Hisse senedi, Hazine bonosu, Devlet tahvili, eurobond, diğer menkul kıymetler ve şirket hissesi.

Bildirimde bulunacak kişi sadece kendisine, eşine ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait para, banka ve menkul değerler ile ilgili net aylık tutarının beş katından fazla değer ve tutarındaki para ve para hükmündeki kıymetli kâğıtları, hisse senedi ve tahvilleri bildirecektir. Net aylık tutarının beş katını geçmeyen para, banka mevduatı ve menkul değerleri ile velayeti altında olmayan veya onsekiz yaşını dolduran çocuklarına, ana, baba, kardeş ve diğer yakın akrabası ile boşandığı ve nikâhsız eşine ait para ve para hükmündeki kıymetli kâğıtları, hisse senedi ve tahvilleri ile ilgili bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Yani, para ve para hükmündeki kıymetli kâğıtları, hisse senedi ve tahvillerin tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir.

Ayrı ayrı para, banka mevduatı ve menkul değerleri, net aylığının beş katından az, ancak toplam para, banka mevduatı ve menkul değerleri net aylığının beş katından fazla olan kişinin mal bildirimi formunda bu para, banka mevduatı ve menkul değerleri bildirilmesi zorunludur.

Para, banka mevduatı ve menkul değerleri olmayan yükümlünün, para, banka mevduatı ve menkul değerleri olmadığını bildirmesi de mal bildirimi hükmündedir.

Örnek Beyan:

BÖLÜM – 5 BANKA VE MENKUL DEĞERLERE AİT BİLGİLER
SIRA NO	PARA VEYA MENKUL DEĞERİN NİTELİĞİ (5)	MİKTARI	CİNSİ	SAHİBİNİN NÜFUS CÜZDAN SERİ NO
	(Para ve para hükmündeki kıymetli kâğıtları, hisse senedi ve tahvillerin tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir.)
	Para ve para hükmündeki kıymetli kâğıtları: Nakit para, yurtiçindeki veya yurt dışındaki bankalar ile özel finans kuruluşlarında bulunan para, döviz, banka mevduatı veya menkul değerler.		Nakit TL Döviz Banka mevduatı	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarından Para, Banka Mevduatı ve Menkul Değerler kime ait ise onun T.C. Kimlik numarası
	Hisse senedi ve tahvilleri: Hisse senedi, Hazine bonosu, Devlet tahvili, eurobond, diğer menkul kıymetler ve şirket hissesi.	…Pay	TL Döviz Diğer

16.8. Altın ve Mücevherat Bİlgİlerİ

Bildirimde bulunacak kişi sadece kendisine, eşine ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait altın ve mücevheratı ile ilgili net aylık tutarının beş katından fazla değer ve tutarındaki altın ve altınla işlenmiş pırlanta ve gümüşten imal edilen bilezik, bileklik, gerdanlık, broş, alyans, yüzük, kolye, küpe, aksesuar, taç, set, saat, gözlük vb. ile inci, elmas gibi değerli taşlı ziynet ve takı olarak kullanılan süs eşyaları ile çeğrek, yarım, lira ve büyük altın ve işlenmemiş külçe altını bildirecektir. Net aylık tutarının beş katını geçmeyen altın ve mücevheratı ile velayeti altında olmayan veya onsekiz yaşını dolduran çocuklarına, ana, baba, kardeş ve diğer yakın akrabası ile boşandığı ve nikâhsız eşine ait altın ve mücevheratı ile ilgili bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Yani, altın ve mücevheratın tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir. Bir diğer husus ise taşınır mallar, mal bildirim tarihindeki değerleri esas alınmak suretiyle beyan olunacağından altın ve mücevheratta bildirim tarihindeki değerleri üzerinden beyan olunur.

Ayrı ayrı altın ve mücevheratı, net aylığının beş katından az, ancak toplam altın ve mücevheratı net aylığının beş katından fazla olan kişinin mal bildirimi formunda bu altın ve mücevheratı bildirilmesi zorunludur.

Altın ve mücevheratı olmayan yükümlünün, altın ve mücevheratı olmadığını bildirmesi de mal bildirimi hükmündedir.

Örnek Beyan:

BÖLÜM – 6 ALTIN VE MÜCEVHERAT BİLGİLERİ
SIRA NO	CİNSİ	DEĞERİ	MİKTARI	SAHİBİNİN NÜFUS CÜZDAN SERİ NO
	(Altın ve mücevheratın tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir.)
	Altın ve altınla işlenmiş pırlanta ve gümüşten imal edilen bilezik, bileklik, gerdanlık, broş, alyans, yüzük, kolye, küpe, aksesuar, taç, set, saat, gözlük vb. ile inci, elmas gibi değerli taşlı ziynet ve takı olarak kullanılan süs eşyaları ile çeğrek, yarım, lira ve büyük altın ve işlenmemiş külçe altın.	Bildirim tarihindeki gerçek değerleri	…adet …gram	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarından altın ve mücevherat kime ait ise onun T.C. Kimlik numarası

16.9. Borç – Alacak Bİlgİlerİ

Borçları: Geri verilmek üzere alınan veya ödenecek olan para, mal ve bu borcun sebebi

Alacakları: Bir hesap gereğince alınacak olan para, mal ve bu alacağın sebebi

Bildirimde bulunacak kişi sadece kendisine, eşine ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait alacak ve borçları ile ilgili net aylık tutarının beş katından fazla değer ve tutarındaki borç ve alacaklarını bildirecektir. Net aylık tutarının beş katını geçmeyen alacak ve borçları ile velayeti altında olmayan veya onsekiz yaşını dolduran çocuklarına, ana, baba, kardeş ve diğer yakın akrabası ile boşandığı ve nikâhsız eşine ait alacak ve borçları ile ilgili bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Yani, alacak ve borçların tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir. Borç ve alacakların, mal bildirim tarihindeki son durumları dikkate alınmak suretiyle beyan olunur.

Ayrı ayrı borçları, net aylığının beş katından az, ancak toplam borcu net aylığının beş katından fazla olan kişinin mal bildirimi formunda bu borcu bildirmesi zorunludur. Aynı şekilde, ayrı ayrı alacakları, net aylığının beş katından az, ancak toplam alacağı net aylığının beş katından fazla olan kişinin mal bildirimi formunda bu alacağı bildirmesi zorunludur.

Borçları ve alacağı olmayan yükümlünün, alacak ve borcu olmadığını bildirmesi de mal bildirimi hükmündedir.

Örnek Beyan:

BÖLÜM – 7 BORÇ-ALACAK BİLGİLERİ (Alacak ve borçların tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir)
SIRA	BORÇLUNUN ADI VE SOYADI (6)	ALACAKLININ ADI VE SOYADI (6)	BORÇ/ALACAK TUTARI
NO
	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarından, borç kime ait ise onun adı ve soyadı. (Alınan borç miktarı, Borcun sebebi, borcu ödeme şekli: …TL, Ev kredisi, 120 ay gibi) Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocukların alacaklı olmaları durumunda, borç kime ait ise onun adı ve soyadı veya ticaret unvanı	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocukların borçlu olmaları durumunda, alacak kime ait ise onun adı ve soyadı veya ticaret unvanı (…Bankası… Şubesi gibi) Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarından, alacak kime ait ise onun adı ve soyadı. (Alacağın kaynağı)

16.10. Haklar ve Beyanı Gereklİ Görülen Dİğer Servet Unsurları

Hakları: İhtira beratı, patent, alâmetifarika (tescilli marka, ticari marka, amblem) ve telif hakları (kitap, makale, resim, fotoğraf gibi)

Gelirleri: Kira, getiri, nema, faiz gibi aylık ücret dışında gelen paralar ve bu gelirlerin kaynakları.

Bildirimde bulunacak kişi sadece kendisine, eşine ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait hakları ve gelirleri ile ilgili diğer servetleri ile ilgili net aylık tutarının beş katından fazla değer ve tutarındaki hakları ve gelirleri ile ilgili diğer servetlerini bildirecektir. Net aylık tutarının beş katını geçmeyen hakları ve gelirleri ile ilgili diğer servetleri ve velayeti altında olmayan veya onsekiz yaşını dolduran çocuklarına, ana, baba, kardeş ve diğer yakın akrabası ile boşandığı ve nikâhsız eşine ait hakları, gelirleri ve ilgili diğer servetleri ile ilgili bildirimde bulunmasına gerek bulunmamaktadır. Yani, hakların ve gelirleri ile ilgili diğer servetlerin tamamı değil, net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir. Hakları ve gelirleri ile ilgili diğer servetleri, mal bildirim tarihindeki gerçek durumları esas alınmak suretiyle beyan olunur.

Ayrı ayrı hakları,gelirleri ile ilgili diğer servetleri net aylığının beş katından az, ancak toplam hakları,gelirleri ile ilgili diğer servetleri net aylığının beş katından fazla olan kişinin mal bildirimi formunda bu hakları,gelirleri ile ilgili diğer servetleri bildirmesi zorunludur.

Hakları ve gelirleri ile ilgili diğer servetleri olmayan yükümlünün, hakları ve gelirleri ile ilgili diğer servetleri olmadığını bildirmesi de mal bildirimi hükmündedir.

Örnek Beyan:

BÖLÜM – 8 HAKLAR VE BEYANI GEREKLİ GÖRÜLEN DİĞER SERVET UNSURLARI
SIRA NO	HAK (7) VEYA BEYANI GEREKLİ GÖRÜLEN DİĞER SERVET UNSURLARI (Net aylık tutarının beş katını geçenler bildirilecektir)	EDİNME ŞEKLİ	SAHİBİNİN NÜFUS CÜZDAN SERİ NO
	İhtira beratı, patent, alâmetifarika (tescilli marka, ticari marka, amblem)	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarına ait olan hakları ve gelirleri ile ilgili diğer servetler i edinme şekli	Kendisi, eşi ve velayeti altında bulunan ergin olmayan yani onsekiz yaşını doldurmayan çocuklarından, haklar ve gelirler ile ilgili diğer servetler kime ait ise onun T.C. Kimlik numarası
	Telif hakları (kitap, makale, resim, fotoğraf gibi)
	Kira, getiri, nema, faiz gibi aylık ücret dışında gelen paralar ve bu gelirlerin kaynakları.

KAYNAKÇA

• SÖKMEN, Uğur : “Kamu İdaresinde Soruşturma Kovuşturma”, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2009/400, Ankara, 2009. (http://www.sgb.gov.tr/Sreli%20Yaynlar/Forms/AllItems.aspx)

• SÖKMEN, Uğur: Soruşturma ve Disiplin, Kamu İdaresi İç Denetçileri Eğitim Programı basılmamış ders notları (Maliye Bakanlığı İç Denetim Koordinasyon Kurulunca düzenlenen İç Denetçiler Eğitim Programı; 1.Dönem, Aralık- 2007…9.Dönem, Ocak – 2010)

• SÖKMEN, Uğur : “3628 sayılı Kanuna Göre Soruşturma ve Suçlar”, Maliye Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü, El Kitabı: 9, Ankara, Mayıs 2005.

• T.C. Anayasası

• 3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet Ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu

• 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu

• 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu

• 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu

• 5176 sayılı Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kanunu

• 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu

• 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun

• 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu

• Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik

• Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

• Danıştay Bilgi Bankası

• Başbakanlığın 1997/47 ve 2000/16 sayılı genelgesi

• Kamu Görevlileri Etik Kurulunun 2007/1 sayılı İlke Kararı.

• Maliye Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğünün 12.11.1991 tarihli ve G.SİC. / 102212 sayılı Mal bildirimi genelgesi.

• Adalet Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğünün 01.01.2006 tarihli ve 2006/88 no.lu genelgesi

• Sağlık Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğünün 15.01.2002 tarihli ve 4696 sayılı genelgesi.

• Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünün 12.01.2010 tarihli ve 115912/267 sayılı genelgesi.

• BSTS / Ceza Yargılama Yöntemi Yasası Terimleri 1972

• http://www.basbakanlık.gov.tr

• http://www.etik.gov.tr

• http://www.maliye.gov.tr

• http://www.bumko.gov.tr

• http://www.sgb.gov.tr

• http://www.pergen.gov.tr

• http://www.danistay.gov.tr

• http://www.tdk.gov.tr